Afgelopen weekend, van 3 tot 5 februari 2023, was heel Catania in staat van alarm: drie dagen lang werd een van de grootste religieuze feesten ter wereld gevierd. Miljoenen mensen overspoelden de straten in intense aanbidding van hun stadspatroon, Sint Agatha.
De figuur van St. Agatha wordt het hele jaar door in verschillende vormen vereerd, maar op deze dagen concentreert zich een religieus enthousiasme bij alle leeftijdsgroepen dat in veel andere Europese landen niet meer bestaat. Net als in andere opzichten biedt Sicilië de unieke en kostbare gelegenheid om zich een beetje onder te dompelen in een grotendeels lang vervlogen tijd.
Het verloop van de vieringen
Weken voor het festival beginnen de voorbereidingen. De stad wordt uitbundig versierd met bloemen, lichtjes en afbeeldingen, eetkraampjes worden opgezet, routines worden ingestudeerd. Tijdens de feestelijke optochten worden gigantische beelden – de zogenaamde “Candelore” of “Cerei di Sant’Agata” – door een hele groep mannen door de stad gedragen – een gecoördineerde prestatie die getraind moet worden.
Elk van deze 14 beelden is een soort altaar dat gewijd is aan een bepaald vakgebied of een bepaalde beroepsgroep, bijvoorbeeld bakken of groente- en fruitteelt. Ze zijn kunstig gemaakt van hout, helemaal bedekt met bloemen en zo zwaar dat de ongeveer 8 mannen die ze dragen steeds weer moeten stoppen om te rusten. De “Candelora degli Ortofrutticoli” (fruit- en groentebeeld), door de Sicilianen liefkozend “La Signorina” genoemd, weegt 650 kg en wordt van de ene kant van de stad naar de andere gedragen. De “candelore” zijn het middelpunt van de processie, ze steken indrukwekkend en helder boven de menigte uit, komen voort uit een oude traditie en hebben een religieuze, sociale en culturele betekenis.
Op de eerste dag begint de mis bij zonsopgang in de bomvolle Sint-Agathakathedraal, waarna het rijkelijk versierde standbeeld van de heilige naar buiten wordt gedragen om de juichende menigte te ontmoeten. De Agatha-aanbidders dragen witte gewaden, zwaaien met witte doeken door de lucht, dragen enorme kaarsen die tot 40 kg wegen, vragen om een wonder of danken voor een wonder dat zij hebben ervaren, zingen in extatische staat en vuurwerk verlicht de hemel.
Delicatessen voor het feest
Tijdens het festival wordt op elke hoek eten aangeboden. Naast de bekende Siciliaanse arancini vindt u typisch ook “Calia e Simenza”, een andere Siciliaanse specialiteit gemaakt van geroosterde en gezouten kikkererwten en pompoenpitten, “Torrone”, een hard zoet gebakje gemaakt van amandelen in suiker, of een speciale pasta met kikkererwten.
Sommige van de traditionele gerechten zijn rechtstreeks geïnspireerd op de legende, zoals een dessert genaamd “Cassatella di Sant’Agata“, waarvan de vorm moet herinneren aan de gesneden borsten en dus de offerpijn van Agata: kleine, heuvelvormige cakejes gemaakt van een luchtig deeg gevuld met ricotta, bedekt met marsepein en een rode, gekonfijte kers bovenop.
Een andere specialiteit van deze dagen zijn de groene “olijven” van marsepein, die symbolisch herinneren aan een andere episode in de legende: naar verluidt groeide op de plaats waar Agatha haar schoen bond terwijl ze vluchtte voor de soldaten, een olijfboom, die haar niet alleen een schuilplaats bood, maar ook schaduw en juist olijven om haar te verfrissen en te sterken.
Leven en dood van Sint Agatha
De legende van Sint Agatha van Catania is buitengewoon gruwelijk, maar vertelt over de opmerkelijke mentale kracht van een jonge, zelfverzekerde vrouw en de wraakzuchtige jaloezie of gekrenkte trots van een afgewezen vrijer.
Agatha werd rond het jaar 230 geboren in een rijke familie in Catania. Ze was goed opgeleid, wat ongewoon was voor een jonge vrouw in die tijd, en door haar familie christelijk opgevoed. Op zeer jonge leeftijd besloot zij zich geheel aan het geloof te wijden en haar maagdelijkheid aan de hemel toe te wijden.
Volgens de legende werd de heidense gouverneur van Catania, Quintianius, op het eerste gezicht verliefd op Agatha, wilde haar tot zijn vrouw maken en eiste dat zij haar geloof zou afzweren. Agatha bleef trouw aan haar gelofte en wees hem af. De machtige man kon deze vermeende vernedering niet verdragen en probeerde haar op andere gedachten te brengen of haar te straffen met de wreedste martelmethoden, waaronder het afsnijden van haar borsten.
Agatha liet zich niet ontmoedigen, bracht de nachten in gevangenschap door in gebed en volgens de legende verscheen de heilige Petrus aan haar en genas haar wonden. De wraakzuchtige man hield echter niet op en uiteindelijk stierf Agatha als gevolg van de martelingen.
Sint Agatha en de Etna
Bijna precies een jaar na haar dood, op 1 februari 352, barstte de vulkaan Etna uit en vormde de krater Monpeloso ten noorden van Nicolosi. De lava stroomde richting Catania en men zou de sluier van Agatha voor de lavastroom hebben gelegd. Deze stopte voor Catania, de stad werd gered en het wonder werd – als eerste in een reeks – toegeschreven aan de heilige.
Er is een tweede festival, op 17 augustus, gewijd aan Sint Agatha en ter ere van de dag waarop haar verloren lichaam werd teruggebracht naar Catania, maar het festival begin februari is het grote hoogtepunt van het jaar.
Sint Agatha is ook beschermheilige van de dwergrepubliek San Marino, een van de rijkste landen ter wereld, en van het eiland Malta in het zuiden van Sicilië.