Oder: Was Odysseus auf dem Ätna tat
Als u de Etna bezoekt, moet u niet alleen naar de talloze kraters en lavastromen wandelen, maar ook stoppen bij een van de ongeveer 190 lavatunnels (deze grotten liggen verspreid over de hele Etna en zijn dus gemakkelijk te bereiken tijdens een rondleiding).
Hoe lavatunnels worden gevormd
Deze ondergrondse tunnels worden gevormd tijdens een uitbarsting van een krater: wanneer een lavastroom langzaam genoeg de helling afloopt, koelt hij aan de oppervlakte af en vormt hij een korst (zoals de huid die zich vormt op een glas hete melk); maar daaronder blijft de lava heet stromen. Als de uitbarsting voorbij is en er geen lava meer uit het binnenste van de aarde komt, loopt de tunnel leeg. Wat overblijft is een lege grot onder de oppervlakte, die vaak pas veel later of alleen bij toeval wordt ontdekt, zoals de Grotta dei Tre Livelli aan de zuidkant van de Etna bij de Refugio Sapienza. Deze grot, die meer dan een kilometer lang is en zich uitstrekt over drie niveaus (vandaar de naam), werd gevormd tijdens de uitbarsting van 1792 en werd pas bijna 200 jaar later bij toeval gevonden, tijdens wegwerkzaamheden in de jaren 1960.
Verspreid over het hele Etna-gebied hebben deze grotten sinds de oudheid de bevolking gediend als nuttige schuilplaats en als onmisbare opslagplaats van water of ijs. Maar ze hebben ook de verbeelding van de Griekse schrijvers aangewakkerd, die dit gebied hebben gevuld met talloze mythische en legendarische figuren.
Odysseus en Polyphemus
Lang, lang geleden leefde Polyphemus, een eenogige reus, in een van deze grotten met zijn schapen. Odysseus, de held van de Trojaanse oorlog, passeert ook Sicilië en de Etna op weg naar zijn vaderland Griekenland, een 10 jaar durende odyssee door de Middellandse Zee. Hij komt met zijn gezellen en wijn naar Polyphemus’ grot en vraagt om gastvrijheid. Maar die denkt dat het dieven zijn, sluit ze op in de grot en eet twee metgezellen op als avondeten. Omdat ze zelfs de steen die de grot afsluit niet kunnen wegrollen, zitten ze gevangen: ze kunnen Polyphemus niet doden en ook niet ontsnappen.
Als Polyphemus de volgende dag ook twee metgezellen opeet, bedenkt Odysseus de volgende list: hij voert Polyphemus dronken met wijn en als hij slaapt, verblinden ze zijn oog met een staak. Polyphemus wordt wakker van de pijn, brult en haalt uit, maar kan Odysseus en zijn metgezellen niet te pakken krijgen omdat hij niets kan zien.
De volgende dag laat Polyphemus zijn schapen uit de grot en klopt ze allemaal op om ervoor te zorgen dat de Grieken niet ook ontsnappen. Maar ze gooien schapenvachten over zich heen, Polyphemus ziet ze aan voor schapen en ze ontsnappen.
De Grieken vluchten naar het strand en naar de boten; Odysseus kan echter niet nalaten Polyphemus vanaf het schip te beschimpen. Polyphemus rent woedend naar het strand en slingert enorme rotsblokken naar de Grieken, maar kan hen niet raken. Deze rotsen zijn nog steeds te zien in de baai van Aci Trezza en worden de Faraglioni di Aci Trezza genoemd.
Als je dat niet wilt geloven, hier is de uitleg (en je leert ook hoe de Etna is ontstaan).
De vorming van de Etna
Ongeveer 570.000 jaar geleden was er een grote baai op de plaats van de Etna, waar zich vulkanische activiteit begon te ontwikkelen. De aardkorst was zo “zacht” dat zeer dun magma (de naam van lava, dat zich onder de aarde bevindt) gemakkelijk kon uitbarsten en vele kraters op verschillende plaatsen of kraters met een lage helling kon vormen.
Zo’n vulkaan wordt ook wel een schildvulkaan genoemd.
In de loop der tijd heeft de baai zich gevuld en hebben de lagen harde lava, een veel harder gesteente dan het oorspronkelijke materiaal, het voor het onderliggende magma steeds moeilijker gemaakt om uit te barsten, zodat het in steeds centralere gebieden aan de oppervlakte is gekomen, boven de magmakamer van de Etna, waar de grote druk de aardkorst gemakkelijker kan opbreken.
Bovendien werd de lava steeds dichter, en vormde bij elke uitbarsting lagen van verschillende sterkte en steilere hellingen. Zo begon zich een stratovulkaan te ontwikkelen.
Door analyse van de lava van de Faraglioni van Aci Trezza kon het ontstaan van de Etna worden gedateerd op ongeveer 570.000 jaar geleden.
En over de Faraglioni zijn nog meer bijzonderheden te vertellen: het zuilvormige basalt en de verschillende kleur van het oppervlak van sommige van deze eilanden.
Maar laten we bij het begin beginnen: het magma dat de Faraglioni heeft gevormd, is materiaal dat de oppervlakte niet heeft kunnen bereiken, zodat het ondergronds heel langzaam weer is gestold, in geometrische vormen kristalliseert en de karakteristieke prismatische basaltzuilen vormt.
Na verloop van tijd kwam het hele gebied omhoog, de zachtere grond die de lava bedekte werd weggespoeld om het extreem harde basalt te onthullen. Op sommige eilanden is echter nog een donkere bovenlaag zichtbaar. Dit is het overblijfsel van de grond die “gekookt” werd in contact met de gloeiend hete lava en daardoor verhard is en vandaag nog getuigt van deze transformatie.
Deze kleine groep eilanden, bestaande uit 4 grotere rotsen en enkele kleinere, wordt ook wel Isole Ciclopi (Cyclops eilanden) genoemd en is zeker een bezoek waard.