Het is een machtig fenomeen; met ongeveer 3347 meter wordt hij beschouwd als de hoogste en meest actieve vulkaan van Europa. Hij is voortdurend actief, met bijna elk jaar uitbarstingen. En toch is het dichtbevolkt: Catania met zijn meer dan 300.000 inwoners ligt aan zijn voeten, en talloze dorpen strekken zich uit op zijn hellingen. Elk jaar stromen duizenden bezoekers naar de toppen – velen van hen wensen dat ze de gloeiende lavastromen zelf konden ervaren.
Dit roept de vraag op: hoe veilig is deze vulkaan? Hoe goed kunnen de gevaren van zo’n natuurkracht worden ingeschat? En is het misschien juist die onvoorspelbaarheid die mensen aantrekt?
Eén ding vooraf: de Etna wordt beschouwd als de meest actieve vulkaan van Europa, maar zeker niet de gevaarlijkste. Maar waarom eigenlijk en hoe wordt dat bepaald?
De gevaarlijkheid van de activiteiten van de Etna
Vier hoofdkraters vormen zijn vorm – maar als er een uitbarsting plaatsvindt, gebeurt dat vaak op de hellingen ervan, wanneer de lava een geheel nieuwe uitgang zoekt (laterale uitbarsting). Je krijgt het gevoel dat de berg leeft. Hij verandert voortdurend van vorm en ook de hoogte schommelt tussen 3.200 en 3.360 meter. De hoge seismische activiteit in dit gebied is te wijten aan het feit dat twee continentale platen diep onder de aarde tegen elkaar schuren: de Afrikaanse en de Euraziatische plaat. Sicilië is dus niet alleen cultureel een smeltkroes, maar ook letterlijk in zijn diepste wezen.
Er zijn twee belangrijke redenen waarom de Etna, ondanks zijn uitbundige activiteit, wordt beschouwd als een relatief veilige vulkaan en daarom zo populair is bij toeristen. De eerste reden: de Etna is een van de best bewaakte vulkanen ter wereld. Het is bezaaid met meetstations die de geringste activiteit registreren. Het maakt deel uit van het Decade Volcano Program, dat in de jaren negentig is opgericht om de gevaren van vulkaanuitbarstingen beter in te schatten en zich erop voor te bereiden. Daartoe werden 16 vulkanen wereldwijd geselecteerd:
- Vesuvius,
- Santorini in Griekenland,
- Teide op Tenerife,
- Colima in Mexico,
- Galeras in Colombia,
- Merapi in Indonesië,
- Mount Rainier in de VS,
- Mauna Loa in Hawaï,
- Ounce en Sakurajima in Japan,
- Taal in de Filippijnen,
- Santa Maria in Guatemala,
- Ulawun op Papoea-Nieuw-Guinea,
- Nyiragongo in Congo en
- Avatschinskaya Sopka of Korjakskaya Sopka in Rusland.
De tweede reden: omdat de Etna voortdurend actief is en bijna voortdurend stoom uitstoot, hebben de afzonderlijke uitbarstingen minder kracht en zijn ze iets voorspelbaarder. Het wordt problematischer als er een langere pauze in de uitbarsting is.
Een niet te onderschatten gevaar op de Etna: sommige kraters spuwen enorme brokken steen uit die lava-bommen worden genoemd. De foto hierboven toont u de verhoudingen. De ervaren Etna-gidsen adviseren daarom: bij een vulkaanuitbarsting niet wegrennen, maar stilstaan en omhoog kijken om de lava-bommen te ontwijken!
Vesuvius – Gevaar bij Napels
De Vesuvius is daarentegen een van de gevaarlijkste vulkanen ter wereld. Hij wordt beschouwd als een actieve vulkaan en wordt ook zeer goed bewaakt, maar zijn laatste uitbarsting was ongeveer 80 jaar geleden. Aangenomen wordt dat de interne druk voortdurend toeneemt en elk moment kan uitbarsten, wat met het oog op de stad Napels met haar miljoenen inwoners aan haar voeten op een catastrofe zou neerkomen. Er bestaan evacuatieplannen en er worden premies betaald om te proberen mensen over te halen uit de gevaarlijkste zones te verhuizen, maar ondanks alles wordt er in deze gebieden nog steeds gebouwd. Vulkanen moeten een bijzondere aantrekkingskracht hebben en de grond is vruchtbaarder dan welk ander land ook.
Verwoesting op de Etna
Er zijn ook verwoestingen aangericht op de Etna. Tijdens de lange reeks uitbarstingen tussen 1991 en 1993 (zie ook De uitbarsting van 1991-93) werden huizen in de buurt van Zafferana verwoest. In die tijd probeerde men de lava tegen te houden of af te leiden door beschermende muren op te trekken, maar dat lukte slechts voor een bepaalde tijd. Stralen werd ook gebruikt voor bescherming. Tijdens de uitbarsting in 1983 werden ook verschillende huizen in de buurt van Nicolosi verwoest. Telkens weer werden fruit- of notenplantages verwoest en ook de skigebieden, die zich op de bovenste helft van de berg bevinden, liepen aanzienlijke schade op aan kabelbanen, skiliften, enz. Ook gebeurden er in de loop van de tijd steeds weer persoonlijke ongelukken, soms met dodelijke afloop – zoals natuurlijk bij elke wat zwaardere bergtocht kan gebeuren.
Dus, ondanks de relatief beheersbare gevaren, moet een zekere mate van respect worden gehandhaafd. De bijzonder indrukwekkende topkraters mogen alleen met een berggids worden beklommen. Soms worden daar dichte wolken zwaveldamp uitgestoten, waardoor het zicht wordt bemoeilijkt en men het risico loopt de weg kwijt te raken en in de krater te vallen. Voor elke tocht controleren de gecertificeerde gidsen welke gebieden zonder zorgen kunnen worden bewandeld. Afhankelijk van de activiteit zijn er ook officiële voorschriften tot welke hoogte de Etna mag worden beklommen; deze moeten absoluut worden nageleefd. De meeste tragische incidenten gebeuren doordat dergelijke voorschriften niet worden nageleefd.
Maar er is nooit perfecte veiligheid, zelfs niet voor de bewoners.