In dit artikel vertellen wij u over de uitbarsting van 2002, een buitengewone gebeurtenis waarbij twee eruptiesystemen tegelijk actief zijn, één aan de zuidkant en één aan de noordkant van de Etna.
Er was iets meer dan een jaar verstreken sinds de spectaculaire uitbarsting van 2001, toen op 26 oktober 2002 een nieuw enorm spektakel begon.
In de loop van de avond doen zich enkele seismische zwermen voor in het gebied van de topkraters en aan de noordoostelijke kant, waarbij de structuren in de buurt van de skigebieden van de Etna Noord worden beschadigd. Een paar uur later, aan de zuidkant van de Etna, ten zuiden van de toevluchtsoord Torre del Filosofo (“Filosofentoren”), openen zich twee kloven op 2750 meter hoogte. 100 tot 200 m hoge lava fonteinen signaleren het begin van een nieuwe uitbarsting.
In de vroege ochtenduren opent een andere mond iets verder naar beneden en bijna tegelijkertijd opent een lange reeks breuken aan de noordzijde, vlak langs de Pernicana-breuk of ook wel de Noordoostelijke Scheur genoemd.
Op meer dan 5 km van elkaar zijn dus twee eruptieve systemen actief, een aan de zuidkant en een aan de noordkant, ongelooflijk, het lijkt erop dat “een Muntagna” (zoals de Sicilianen hun vulkaan noemen) letterlijk in tweeën splijt.
Activiteit aan de noordkant
Aan de noordzijde is een reeks breuken verspreid langs een lijn van indrukwekkende afmetingen, tussen 2050 en 2470 meter hoogte, over een lengte van ongeveer drie kilometer. Kort na 4:00 uur kunnen we tot 25 rookpluimen tellen die van de bergkam ten westen van Piano Provenzana tussen min of meer grote monden komen. Een scheur in de grond van deze omvang, precies gevormd op de noordoostelijke breuk, vormt een zeer gemakkelijke uitgangsweg voor de lava, die zich bijgevolg zeer snel verplaatste.
De eerste lavastromen vertakken zich van een lava-overstroming ongeveer halverwege de breuklijn op 2350 m, steken de skipistes over en bereiken het toeristische centrum van Etna North. Zelfs uit het laagste deel van de breuk komt een lavastroom van indrukwekkende proporties tevoorschijn. De lavastromen vertakken zich in verschillende richtingen, maar onder de vele is het helaas degene die de beste weg vindt en daardoor sneller vooruit komt, degene die richting Piano Provenzana stroomt en zo in slechts 10 uur tijd Hotel Le Betulle en tientallen souvenirwinkels wegspoelt.
Dit is alles wat er vandaag nog over is van het 2-verdiepingen tellende Hotel Le Betulle.
De mannen van de civiele bescherming kunnen slechts hulpeloos toezien hoe de lavastroom onverbiddelijk voortschrijdt en alles wat hij tegenkomt verslindt; zij kunnen slechts de verschillende branden bedwingen die ontstaan in het dennenbos van Ragabo (Pineta Ragabo), dat tegen het einde van de uitbarsting 250 hectare Etna-linken (Pinus Nigra Larix) zal hebben verloren.
Op de foto hierboven zie je de lavastroom die in 2002 het hele toeristische centrum van Piano Provenzana verwoestte. Het nieuwe centrum werd later herbouwd op de lavastroom.
Tijdens deze activiteit begon zich al te vormen wat later bekend werd als de Knopenbalk van 2002, een fantastische reeks kraters op een rij langs de noordoostelijke kloof, die goed past bij de vele knopenbalken die zich in de loop der eeuwen op deze onrustige helling hebben gevormd.
De activiteit gaat 10 dagen lang in een opmerkelijk tempo door, ongeveer een kilometer per dag, wat de bevolking van de stad Linguaglossa zorgen baart; er werden enkele dammen gebouwd om te proberen de opmars van de lava af te remmen, maar zonder veel succes. Een andere werd gebouwd op 1100 m en men hoopte dat die de stad zou kunnen redden door de lavastroom naar het noordwesten om te leiden.
Op 7 november stopt de lava zijn opmars echter ongeveer vijftig meter voor de nieuw gebouwde kunstmatige dam, waarbij alle velden en tuinen erachter en de nederzettingsgebieden ongeveer 5 kilometer verderop worden gespaard.
Activiteit aan de zuidkant
Op de zuidelijke helling zijn niet alleen de lavafonteinen een spektakel, maar is er ook explosieve freatomagmatische activiteit (de lava komt in contact met water, dat plotseling opwarmt en zo zijn volume vermenigvuldigt). De askolommen stijgen in de volgende dagen naar de hemel en worden door de wind meegevoerd. De eerste lavastromen beginnen zich te vormen en gaan verder zuidwaarts richting Monte Nero degli Zappini.
Aardbeving van 29 oktober 2002 of aardbeving van Santa Venerina
In de ochtend van 29 oktober doen zich, naast de aanhoudende uitbarstingen aan beide zijden, 51 seismische gebeurtenissen voor. De sterkste daarvan, met een kracht van 4,4 op de schaal van Richter, heeft zijn epicentrum in Santa Venerina, waar hij grote schade heeft aangericht. De steden Zafferana Etnea, Milo, Sant’Alfio, Acireale liggen ook binnen zijn invloedssfeer. Gelukkig zijn er geen slachtoffers. Civil Defence is bezig met het aanpakken van de noodsituatie, het opzetten van tentenkampen en het beveiligen van onveilige constructies.
29 oktober is geen goede dag voor de bevolking van een groot deel van Oost-Sicilië. Het lijkt alsof de Etna Catania en een deel van de Middellandse Zee wil begraven. De askolom wordt ongeveer 12 km hoog en de hoogtewinden uit het noorden voeren de as naar het zuiden, in de richting van Catania, Malta, de Griekse eilanden en de kust van Libië.
De dorpen van de Etna en Catania kampen met een asregen die alles bedekt, van de daken van huizen tot groentegewassen, van wegen tot stranden. De schade in de landbouw is groot, maar ook in de stad is de situatie niet gemakkelijk. De as bedekt alles, verstopt putten en goten, de wegen zijn zwaar getroffen omdat het zand de weg glad maakt. De bevolking is gedwongen paraplu’s te gebruiken, hoeden, maskers om neus en mond te bedekken, de luchthaven van Catania is gesloten en het luchtverkeer is in het hele gebied opgeschort of omgeleid, het lijkt wel een apocalyps.
In de volgende dagen begint de asproductie aanzienlijk af te nemen en op 31 oktober beginnen de winden de as naar het noordoosten te vervoeren, wat leidt tot de sluiting van de luchthaven van Reggio Calabria.
Gedurende ongeveer 10 dagen gaat de explosieve activiteit van de twee monden door op een hoogte van 2750 m, maar de lavastromen beginnen hun snelheid te vertragen.
Op 12 november vertraagt de asemissie en wordt de explosieve activiteit voornamelijk strombolisch.
Op 13 november kondigt een toename van de vulkanische trillingen de vorming aan van een nieuwe eruptieve opening aan de voet van de sintelkegel op 2700 m hoogte, waardoor een nieuwe lavastroom ontstaat.
Op 15 november opent een kortstondige monding om de stroom verder te voeden, die een hoogte van 2180 m bereikt, maar de uitstoot van as komt nog steeds uit de monding op 2750 m hoogte.
Op 21 november opende zich een andere muil, die het ergste deed vrezen voor het hart van het toeristische centrum van de Etna-Zuid, zodat de tussenkomst van het leger werd gevraagd. In samenwerking met enkele particuliere bedrijven werden dammen gebouwd, zoals de oevers van een rivierbedding maar in dit geval van lava, om de gebouwen te beschermen die gespaard bleven van de uitbarsting van 2001: de Rifugio Sapienza, het kabelbaanstation en het dienstencentrum van de gemeente Nicolosi.
Op 23. en 24 november werden opnieuw seismische zwermen geregistreerd rond het eruptieve gebied en twee monden die zich aan het begin van de eruptie hadden gevormd en daarna hun activiteit hadden gestaakt, werden opnieuw geactiveerd. Het lavafront bereikt een hoogte van 1900 m.
Eind november daalt de stroom af tot een hoogte van 1.800 m en veroorzaakt verschillende branden op zijn weg door de vegetatie.
In december gaan de stromen langzaam vooruit tot de 10e dag, terwijl de uitstoot van as uit de krater doorgaat op een hoogte van 2750 meter. Aan de basis ervan openen twee uitstromende monden en vormen een nieuwe stroom. Ondertussen gaat de strombolische activiteit van de krater door op 2800 meter hoogte.
Op 12 december bereiken de lavastromen het einde van de skipistes van Rifugio Sapienza.
In de nacht van 16 december komt de lava over de dijk en vernietigt het dienstencentrum van Nicolosi en het restaurant Esagonal.
Vervolgens gaan de as-explosies uit de krater van 2750 m en de uitstromende activiteit door, maar deze nemen geleidelijk af en houden binnen anderhalve maand, op 29 januari 2003, volledig op.
De uitstoot van lava-as en lapilli van deze uitbarsting wordt geschat op ongeveer 160 miljoen kubieke meter. De kraters die aan de zuidkant zijn gevormd, worden Barbagallo-kraters genoemd. Vandaag zijn ze net geen 3000 meter hoog. Helaas heeft ook de beroemde schuilplaats Torre del Filosofo de vorming van deze nieuwe Barbagallo-kraters duur betaald. Het is volledig bedolven onder puin en slechts een klein deel van de antenne blijft zichtbaar, althans voor een paar jaar.
Maar dat is een ander verhaal…
